Şiir ve Zihniyet

 

Her edebi metin sanatkarın dünya görüşünü,her sanatkar da içinde yaşadığı çevrenin ve dönemin sanat anlayışını,sosyal,siyasi,dini,ekonomik,askeri ve kültürel hayatının özelliklerini ve etkisinde kaldığı geleneği yansıtır.İşte,sanatçının eserine yansıttığı,bir dönemdeki dini,siyasi,dini,sosyal,ekonomik,sivil ve askeri hayatın duygu,anlayış ve zevk bütününe " zihniyet " adını veriyoruz.Bu bakımdan bir şiir incelenirken sanatçının yetiştiği dönem, o dönemin sosyal,kültürel ve sanatsal özellikleri de göz önünde bulundurulmaldır.

 

 

 

Mesela Mehmet Emin Yurdakul şiirlerinde milli duygulara yer vermiştir.Bu duyguları işlemesinde ; içinde yaşadığı dönemin şartları,fikirleri ve sanat anlayışı etkili olmuştur.Yunus Emre,tasavvuf eğitiminin verildiği tekkelerde yetişmiş bir şairdir.Tasavvufa göre dünya bir gurbettir.Can,Mutlak Varlık olan Allah'a dönecektir.Gerçek vatan Allah katı,gerçek  sevgili de Allah'tır.Yunus Emre daha birçok şair,tasavvuf felsefesinin oluşturduğu zihniyetin izlerini taşımaktadır.Buna karşılık Lale Devrinde yaşamış ünlü Divan şairi Nedim'in şiirlerinde,o dönemin Osmanlı Türkçesiyle Lale Devrinin eğlenceye düşkün toplum hayatının izleri görülür.
 

 

Bir örnek :

 

 

Dağlar ile taşlar ile

Çağırayım Mevlâm seni

Yuvadaki kuşlar ile

Çağırayım Mevlâm seni

 

Gökyüzünde İsa ile

Tur dağında Musa ile

Elindeki asa ile

Çağırayım Mevlâm seni

 

 

İnceleme :

 

Yunus Emre, tasavvufi bir kişiliktir. Ayrıca halk edebiyatının en ünlü isimlerindendir. Şiirlerinde genelde; Allah inancı, Peygamber sevgisi gibi konular işler. Bu şiirde de Allah sevgisi ona inancını anlatmaktadır ve bunun içinse edebi sanatları kullanmıştır.

“Tur dağında Musa, elindeki asa, Mevla’yı çağırmak”

Bu kelimeler tasavvuf ve din ile ilgilidir. Bu dönemde hakim zihniyetin din konuları olduğunu gösterir.